Analiza sposobu uwzględniania przez MEN etatów nauczycielskich przy ustalaniu wysokości subwencji oświatowej w ustawie budżetowej - na przykładzie lat 2017 i 2018

Analiza sposobu uwzględniania przez MEN etatów nauczycielskich przy ustalaniu wysokości subwencji oświatowej w ustawie budżetowej - na przykładzie lat 2017 i 2018

Co roku we wrześniu rząd przedstawia Sejmowi projekt ustawy budżetowej na kolejny rok. W ustawie tej podawana jest kwota subwencji oświatowej wyznaczana na podstawia art. 28 ust. 1 ustawy o dochodach JST. Rząd ustalając kwotę tej subwencji nie dysponuje odpowiednimi i aktualnymi danym do ustalenia prawidłowej jej wartości, bo te dane de facto ustalane są dopiero na dzień 30 września, a rząd poprzez SIO do roku 2019 dysponował nimi dopiero w połowie listopada.

W związku z tym rząd przy planowaniu kwoty subwencji oświatowej w przedłożeniu wrześniowym projektu budżetu państwa musi posługiwać się wielkościami szacowanymi.

Wielokrotnie zwracałem się do Ministra Finansów i Ministra Edukacji Narodowej z wnioskami w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej o udostępnienie stosowanej przez nich metodologii ustalania kwoty subwencji oświatowej w ustawie budżetowej, zawsze jednak było to bezskuteczne. Ministerstwa te bronią się przed ujawnieniem tej metodologii, jak przed utratą niepodległości.

W 2017 roku udało mi się jednak w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej pozyskać fragmentaryczną wiedzę na temat tej metodologii - dotyczącej ustalania subwencji oświatowej na rok 2017, a ostatnimi czasy pozyskać arkusz kalkulacyjny MEN dotyczący uwzględniania etatów nauczycielskich w subwencji oświatowej na rok 2018.

Z dokumentów tych wynika - wbrew mojemu stanowisku oraz wbrew logice wynikającej z zapisów prawa, że najważniejszą wielkością wpływającą na wysokość kwoty subwencji oświatowej w ustawie budżetowej jest liczba etatów nauczycielskich oświaty samorządowej realizujących subwencjonowane zadania oświatowe.

Tabele i spostrzeżenia wynikające z dokumentu MEN dotyczące subwencji oświatowej na rok 2017

Tabela 1: Zaplanowana przez MEN liczba etatów nauczycielskich dla potrzeb kalkulacji subwencji oświatowej dla ustawy budżetowej na rok 2017

	Rok	Zaplanowana przez MEN liczba etatów nauczycielskich
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani	Razem
	1	2	3	4	5	6
1	2017	18 335	57 623	110 187	305 265	491 410

Uwaga do Tab. 1: MEN uwzględniło w powyższym planowaniu wyłącznie etaty nauczycielskie oświaty samorządowej realizujące subwencjonowane zadania oświatowe.

Tabela 2: Średnie wynagrodzenia nauczycieli wg stopni awansu w latach 2016 i 2017

	Rok	Średnie wynagrodzenia nauczycieli [zł]
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani
	1	2	3	4	5
1	2016	2 718	3 017	3 913	5 000
2	2017	2 753	3 056	3 964	5 065

Tabela 3: Zmiana wydatków na wynagrodzenia nauczycieli związana ze wzrostem średnich wynagrodzeń uwzględniona przez MEN w subwencji oświatowej na rok 2017

	Rok	Zmiana wydatków na wynagrodzenia związana ze wzrostem ich średnich [mln zł]
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani	Razem
	1	2	3	4	5	6
1	2018	7,701	26,97	67,43	238,11	340,21

Tabela 4: Zmiana wydatków na wynagrodzenia nauczycieli związana ze wzrostem średnich wynagrodzeń z uwzględnieniem innych z tym związanych kosztów uwzględniona przez MEN w subwencji oświatowej na rok 2017

	Wyszczególnienie typu kosztów związanych ze wzrostem wynagrodzeń nauczycieli w roku 2017 względem 2016	Wzrost kosztów [mln zł]
	1	2
1	Wzrost kosztów wynagrodzeń (= Tab. 3 w1k6)	340,21
2	Wzrost kosztów wynagrodzeń wraz z pochodnymi	66,88
3	Wzrost kosztów doskonalenia zawodowego	3,40
4	Wzrost kosztów dodatku wiejskiego	7,20
5	Wzrost kosztów z tytułu ZFŚS	nie uwzględniono
6	Razem: w1 do w4	417,69

Spostrzeżenia z Tab. 1 do Tab. 4:

Liczba etatów nauczycielskich wg SIO stanu wrześniowego roku 2016 - czyli roku bazowego dla roku 2017, dla potrzeby podziału subwencji oświatowej na rok 2017 wyniosła 523 941, a MEN w kalkulacji subwencji oświatowej w ustawie budżetowej na rok 2017 uwzględniło (zaplanowało) ich tylko 491 410 (patrz Tab. 1 w1k6), czyli zaniżyło ją o 32 531 etatów, co stanowi 6.62%. Oprócz tego MEN nie uwzględniło w swoich kalkulacjach wydatków na ZFŚS (patrz Tab. 4 w5k2), które bez wątpienia należą do kategorii wydatków bieżących (oświaty).

Tabele i spostrzeżenia wynikające z arkusza kalkulacyjnego MEN dotyczącego subwencji oświatowej na rok 2018

Tabela 5: Zaplanowana przez MEN liczba etatów nauczycielskich dla potrzeb kalkulacji subwencji oświatowej dla ustawy budżetowej na rok 2018

	Rok	Zaplanowana przez MEN liczba etatów nauczycielskich
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani	Razem
	1	2	3	4	5	6
1	2017	15 777	67 548	120 805	323 167	527 297
2	2018	17 714	69 510	117 111	331 879	536 214

Uwaga do Tab. 5: MEN uwzględniło w powyższym planowaniu wyłącznie etaty nauczycielskie oświaty samorządowej realizujące subwencjonowane zadania oświatowe.

Tabela 6: Średnie wynagrodzenia nauczycieli wg stopni awansu w latach 2017 i 2018 (od kwietnia 2018 r.)

	Rok	Średnie wynagrodzenia nauczycieli [zł]
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani
	1	2	3	4	5
1	2017	2 752,92	3 055,74	3 964,20	5 065,37
2	2018	2 900,20	3 219,22	4 176,29	5 336,37

Tabela 7: Zmiana wydatków na wynagrodzenia nauczycieli związana ze wzrostem średnich wynagrodzeń uwzględniona przez MEN w subwencji oświatowej na rok 2018

	Rok	Zmiana wydatków na wynagrodzenia związana ze wzrostem ich średnich [mln zł]
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani	Razem
	1	2	3	4	5	6
1	2018	23,52	102,41	223,86	810,67	1 160,46

Tabela 8: Zmiana wydatków na wynagrodzenia nauczycieli związana ze wzrostem średnich wynagrodzeń z uwzględnieniem innych z tym związanych kosztów uwzględniona przez MEN w subwencji oświatowej na rok 2018

	Wyszczególnienie typu kosztów związanych ze wzrostem średnich wynagrodzeń nauczycieli w roku 2016 względem 2017	Wzrost kosztów [mln zł}
	1	2
1	Wzrost kosztów wynagrodzeń (= Tab. 7 w1k6)	1 160,46
2	Wzrost kosztów pochodnych od wynagrodzeń	227,91
3	Wzrost kosztów doskonalenia zawodowego	26,02
4	Wzrost kosztów dodatku wiejskiego	11,60
5	Wzrost kosztów z tytułu ZFŚS	nie uwzględniono
6	Razem: w1 do w4	1 426,00

Tabela 9: Zmiana wydatków na wynagrodzenia nauczycieli związana ze wzrostem liczby zaplanowanych etatów uwzględniona przez MEN w subwencji oświatowej na rok 2018

	Rok	Wydatki na wynagrodzenia nauczycieli wg lat oraz ich zmiana [mln zł]
	Rok	Stażyści	Kontraktowani	Mianowani	Dyplomowani	Razem
	1	2	3	4	5	6
1	2017	521,18	2 476,92	5 746,75	19 643,50	28 388,36
2	2018	530,00	2 518,81	5 843,94	19 975,70	28 868,44
3	zmiana w2-w1	8,81	41,89	97,18	332,19	480,08

Tabela 10: Zmiana wydatków na wynagrodzenia nauczycieli związana ze zmianą zaplanowanej liczby etatów z uwzględnieniem innych z tym związanych kosztów uwzględniona przez MEN w subwencji oświatowej na rok 2018 względem roku 2017

	Wyszczególnienie typu kosztów związanych ze zmianą liczby etatów w roku 2018 względem 2017	Wzrost kosztów [mln zł}
	1	2
1	Wzrost kosztów wynagrodzeń (= Tab. 9 w3k6)	480,08
2	Wzrost kosztów pochodnych od wynagrodzeń	94,29
3	Wzrost kosztów doskonalenia zawodowego	4,80
4	Wzrost kosztów dodatku wiejskiego	10,76
5	Wzrost kosztów z tytułu ZFŚS	nie uwzględniono
6	Razem: w1 do w4	589,93

Spostrzeżenia z Tab. 5 do Tab. 10 - w kontekście spostrzeżeń z Tab. 1 do Tab. 4:

Od roku 2018 MEN rozbudowało swój sposób uwzględniania etatów nauczycielskich przy ustalaniu subwencji oświatowej dla ustawy budżetowej, bo w przeciwieństwie do roku 2017, zaczęło ono uwzględniać w subwencji oświatowej również zmianę etatów nauczycielskich (oraz …). Ktoś powie, że to dobrze?

No może i dobrze - w ramach MEN-owskiej logiki, tyle tylko, że w Tab. 1 w1k6 na rok 2017 MEN zaplanowało 491 410 etatów nauczycielskich, a w Tab. 5 w1k6 zaplanowało ich na ten rok 527 297, co oznacza, że w międzyczasie - ni stąd ni zowąd, w systemie pojawiło się bezkosztowo w subwencji oświatowej dodatkowych 35 887 etatów nauczycielskich.

Faktyczna liczba etatów nauczycielskich wg stanu wrześniowego SIO roku 2016 uwzględniona przy podziale subwencji oświatowej na rok 2017 wyniosła 523 941 i w była wyższa od zaplanowanej w Tab. 1 w1k4 o 32 531 a niższa od zaplanowanej już post factum w Tab. 5 w1k6 o 3 356.

Przy pomocy takiej manipulacji można przedstawić uzasadnienie dla dowolnej kwoty subwencji oświatowej w ustawie budżetowej.

Z art. 28 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wynika, że zaniżenie subwencji oświatowej na dany rok ma swoją propagację w latach kolejnych, inaczej mówiąc, to zaniżenie pojawi się również w kolejnych latach, zaniżenie to samorządy będą musiały w kolejnych latach w coraz to większym stopniu finansować z innych źródeł dochodów własnych, co uważam za sprzeczne z wyżej wymienionym przepisem.